Dyżur – wybrane zagadnienia

Podstawa prawna – art. 151⁵ Kodeksu pracy, czyli dyżur pracowniczy

§ 1. Pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (dyżur).

§ 2. Czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy. Czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w art. 132 i 133.

§ 3. Za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego – wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia.

§ 4. Przepisu § 2 zdanie drugie oraz § 3 nie stosuje się do pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy.

Czy dyżur może być zaplanowany w harmonogramie pracy?

W art. 151⁵ § 1 zapisano m.in., że pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę. Definicja dyżuru została umieszczona w rozdziale „Praca w godzinach nadliczbowych”, a jak wiadomo pracy w godzinach nadliczbowych nie można planować. A co z dyżurami?

W powszechnie obowiązujących przepisach prawa pracy nie ma zapisów, dotyczących planowania pracy pracownikowi na dyżurze, a zatem planowanie dyżurów nie jest zabronione.

Prawo do odpoczynku dobowego/tygodniowego

Jeżeli planujesz w harmonogramach dyżury, musisz pamiętać, że czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku dobowego czy tygodniowego, czyli nie może trwać całą dobę lub weekend (sobota, niedziela).

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku III APa 3/14 z dnia 18 lutego 2014 r.

TEZA: 1. Art. 151[5] § 2 kodeksu pracy przewiduje, że czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku. Przepis ten nie rozróżnia rodzaju dyżuru (zakładowego i pełnionego w domu). Oznacza to, że zobowiązanie powoda do odbierania telefonu i stawienia się w razie potrzeby w wyznaczonym miejscu pozostawało w opozycji do przysługującego pracownikowi odpoczynku.

2. Niezapewnienie pracownikowi dobowego lub tygodniowego odpoczynku od pracy stanowi naruszenie dóbr osobistych zatrudnionego. W takim wypadku pracodawca powinien liczyć się z obowiązkiem zapłacenia zadośćuczynienia.

Czy czas dyżuru jest wliczany do czasu pracy?

Podstawową zasadą jest, że czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy. W trakcie dyżuru pracownik oczekuje na konieczność wykonania pracy, samo oczekiwanie nie wyrządza żadnych skutków czasopracowych. Natomiast jeżeli w trakcie dyżuru praca zostanie wykonana to czas poświęcony na jej wykonanie zalicza się do czasu pracy.

Czas wolny za pełnienie dyżuru

Generalnie za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego – wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia.

Odbiór godzin za dyżur odbywa się w porozumieniu z pracodawcą i za jego zgodą. Nie ma automatyzmu np. świadczenie pracy w trakcie dyżuru daje prawo do późniejszego stawienia się w pracy w dniu następnym, bez zgody pracodawcy lub jego przełożonego.

Pracownik niepełnosprawny czy może świadczyć pracę na dyżurze

Praca w ramach dyżuru, jest to bycie w gotowości do wykonywania pracy poza normalnymi godzinami pracy, podjęcie pracy w trakcie dyżuru jest tożsame z pracą w godzinach nadliczbowych. Pracownik niepełnosprawny, który nie ma odpowiedniego orzeczenia od lekarza (zgody) na pracę w godzinach nadliczbowych nie może pełnić dyżuru, gdyż nie będzie mógł świadczyć pracy.